H.L.A. Hart, The Concept of Law (1961-1994)

Miran Çetiner

Miran Çetiner



H.L.A. Hart’ın The Concept of Law [Hukuk Kavramı] adlı eseri 1961 yılında basılmış, hukuk kavrayışına getirdiği eleştiriler ve öneriler ile geniş ilgi uyandırmıştır. Eserle birlikte gündeme gelen yoğun tartışma ve itirazlar için çeşitli cevaplar geliştiren ve bunları yayınlama hazırlığında olan yazar, bu tasarısını gerçekleştirememiştir. Hart’ın ölümünden sonra takipçileri tarafından kısmen gerçekleşecek olan bu tasarı, eserin 1994 baskısına müstakil bir sonsöz oluşturacak şekilde eklenmiştir. 

Hart’ın, Oxford Üniversitesi’nde hukuk felsefesi dersleri verdiği dönemde kaleme aldığı bu eser, hukuk gibi girift bir sosyal fenomenin mahiyetini kavramada halihazırda kullanılan yaklaşımların yetersizliği fikrine dayanmaktadır. Eserini hazırladığı yıllarda Hart’ın Oxford felsefe çevrelerince geliştirilen analitik felsefe ekolüne dahil olduğu, buna paralel olarak sahici bir felsefî sorun gibi görülen pek çok meselenin dilin kullanımına dair belirsizliklerden kaynaklandığını ve bunların bir uzlaşımla gündelik dil esas alınarak incelendiğinde kendiliğinden çözülebileceğine dair ılımlı bir tavır sahibi olduğu söylenebilir. Bu yaklaşımın bir sonucu olarak hukukun felsefî olarak tanımlanmasından kaçınmış olan Hart, yine de “Hukuk nedir? sorusuna cevap vermeyi zorlaştıran sebeplerin, hukukun ahlâkla ayrılığının anlaşılması ve cebrle ilişkisinin aydınlatılmasıyla giderilebileceğine işaret etmektedir.

Hart’a göre, hukukî pozitivizmin hâkim yorumunun –John Austin’de tipikleşen, Jeremy Bentham ve hatta çağdaş temsilcilerinden Hans Kelsen tarafından da sürdürülen– hukuku, egemen gücün buyruğu olarak gören buyruk kuramıyla [command theory] açıklamaktan kaynaklanan bir yetersizliği vardır. The Concept of Law eserinin 2, 3 ve 4. bölümlerinde genel olarak John Austin’in metinleri üzerinden buyruk kuramının yol açtığı bu yetersizliklere odaklanılmıştır. Esere göre bu kuramın temel hatası hukuku kaba güce dayalı, egemenin buyruğuna itaatsizliğin yaptırımla cezalandırıldığı bir emir-itaat ikiliğinde incelemesindedir. Bu inceleme şekli, olan bitenin ne olduğunu ıskalatacak denli dışarıdandır. 




Makalenin devamını okumak için Abone Olun