Dinin Sanallıkla İmtihanı Layk(Like)laşmaktan Lakaytlaşmaya Yeni Bir Dindarlaşma Temayülü

Ahmet Dağ

Ahmet Dağ



Teknik veya teknolojinin insan hayatına dâhil olmasıyla birlikte insanın hayat tasavvuru ve tecrübesi farklılaşmıştır. Tarım, sanayi ve teknoloji düzleminde farklılaşan aletler veya araçlar, insanların hem düşünme hem de hayat biçimini etkilemiştir. Nitekim ilk tarım aletleri olan saban ve öğütme taşı gibi aletler, hayat tasavvurunu ve hayat tarzını değiştirmiştir. Topraktan ürün alınıp işlenmesi, insanın yerleşmesini sağlamış; yerleşen insan, zamanla şehirleri kurmuştur. Ruh-beden düalitesi veya ilişkisi gibi, mekân/şehir-düşünce düalitesi veya ilişkisi de söz konusudur. Göçebenin yersiz yurtsuz olması, zihin dünyasında sâlim bir düşünce kurmasına çok imkân tanımaz. Mekân olarak şehir veya medine; tekâmüle, umrana ve medeniyete imkân veren bir düzlemdir. Mekân ile imkân arasında her ne kadar etimolojik ve epistemolojik olarak bir ilişki söz konusu olmasa da oluşun ve hadiselerin gerçekleşmesine imkân/olanak sağladığı için felsefi düzlemde ontolojik bir ilişki söz konusudur. Mekânını yani şehri kuran insan, zamanla ilim öğreneceği mekânı kurmuş ve ilmi öğrendiği ve öğrettiği kitabı yazmıştır. 

İletişimin ve etkileşimin de aracı olan kitabın yaygınlaşmasında önemli katkısı olan Gutenberg matbaası, yerleşik düzeni ve fikrî ortamı farklılaştırmıştır. Gutenberg matbaası, yalnızca kitapların değil; dergilerin, ticarî pazarlamaların ve sözleşmelerin çoğaltılmasını da sağlamıştır. Batı’nın dinî/Hıristiyan damarını farklılaştıran matbaa, din adamlarının dışında olanların dini öğrenmeleriyle inanç farklılaşmıştır. Dinin bireysel düzlemde anlaşılması Kilise otoritesini ve Tanrı inancını zayıflatmış; onu boşlamayı doğurmuştur. Matbaanın, kitapları ve kültürü yaygınlaştırmasıyla siyasî/devlet, dinî/kilise ve maarifi/kilise okulları, gücünü kaybetmiştir. Önemli bir iletişim aracı olan matbaa, “Gutenberg Çağı” adlandırmasını doğurmuştur. Telgraf, telefon, radyo ve TV gibi icatlar, sanayileşme/mekanik çağın araçları olmuştur. Bu araçlar, aynı zamanda modern çağın araçları haline gelmiştir. Dijitalleşmeyi sağlayan araçlar (bilgisayar, elektronik medya, yapay zekâ) ise postmodern ve posthümanist çağın araçları olarak görülür. 




Makalenin devamını okumak için Abone Olun