Medeniyet Kavramının Serencamı

Ruhi Güler

Ruhi Güler



Medeniyet, XVIII. yüzyılın ortalarından itibaren günümüze kadar sürekli gündemde olan bir kavramdır. “Medeniyet”, aynı zamanda bir Aydınlanma çağı kavramıdır ve sınıf mücadelesine dair bazı vurguları içinde taşır. “Medeniyet” kavramı, ikili bir hissiyatın kesişim noktasında ortaya çıkmıştır. Bir taraftan bir sınıfın kendi özelliklerini belirgin kılmaya, kendi hususiyetlerini vurgulamaya çalıştıkları bir kavramken; diğer taraftan XVIII. asrın Fransız yazarlarının yaptıkları toplum sınıflandırmalarında kendi toplumlarını içine sokacakları kategorinin isimlendirilişinde mevcut kavramların yeterli gelmemesiyle alakalıdır. 

Aristokrasi, burjuvaziyle yürütmekte olduğu sınıf mücadelesinde kendi ayrıcalıklı konumunu hissettirmeye yönelik olarak bu kavramı icat etmiştir. Lâkin Aristokrasi, icat ettiği bu kavramı kullanacak uzunca bir zaman süresi bulamamış, Fransa’da kavramın icadını müteakip 30 – 40 yıl içerisinde kendisi bir sınıf olarak tarihe intikal etmiştir. 1789 Fransız İhtilali sonrası kavram, bir bakıma ortada kalmış lâkin “yeni rejim”, “eski rejim”den müdevver bu kavramı kendisine mal ederek bu kullanışlı kelime (medeniyet) ile birlikte yürümeyi tercih etmiştir. Hâlbuki XVIII. yüzyıl Fransız literatüründe burjuvazinin “medeniyet”e karşı “erdem”i ön plana çıkarttığı ve onu yücelttiği metinler mevcuttur. Bu kavram “burjuvazi”nin elinde aynı minval üzere kullanılmıştır. Bir bakıma “burjuvazi”yi istihfaf için icat edilen kavram “burjuvazi”nin elinde başkalarını dönüştürmek için bir manivela olmuştur. 

Her kavram gibi “medeniyet”in de oluşumu kendine mahsus bir serencamın sonunda gerçekleşmiştir. Öncelikle kendisinin pek çok öncülü vardır. “’Poli’, ’policé’, ’politesse’, ’civilisé’, ’civiliser’, ’civilité’, ’courtoise’ vb. kelimeler XVIII. yüzyılın ikinci yarısından sonra ’civilisation’ kavramının ifade ettiği anlamın –hiç değilse bir kısmını– ifade etmekteydi.” Buradaki kavramlar da Aristokrasinin kendisini daha mümtaz bir noktaya konumlandırmak için türettiği ifadelerdir. 




Makalenin devamını okumak için Abone Olun