“Sadece Özgür”: Hissettiğin Gibi Yaşamanın Özgürlüğü
2011 yılının başında Arap ayaklanmaları Libya’ya sıçradığında dünyanın pek çok yerinde Libya halkına destek için yapılan protestolardan biri İstanbul’da gerçekleşti. Özgür-Der, Mazlum Der, İhh, Genç Siviller, Hak-Par ve dsİp ortak eylem kararıyla Taksim Meydanı’ndan Libya Konsolosluğu’na yürüdü. Pek çok konuda ayrı noktalarda bulunan grupların bir araya gelmesi itibariyle ilginç bir karakter taşıyan eylem, birlikte hareket […]
Freud’un Huzursuzluğunu Wittgenstein Giderebildi mi?: İnsanın Fâilliği Bağlamında Bir Değerlendirme
“İ nsan nedir?” sorusu, insanın irtibat halinde olduğu tüm varlık alanlarına ilişkin sorgulamaların nihayetinde kendisine döndüğü bir niteliğe sahiptir. Toplumun, ahlâkın, canlılığın, hayatın, Tanrı’nın, ölümün vb. ne’liğine ve anlamına ilişkin sorular, nihai kertede insanın ne olduğu sorusuna verilen cevabın/cevapların anlam kümesi içinde konumlanır. Dolayısıyla, insanlığın tarihsel tecrübesi içinde ortaya çıkan soru(n)ların, bu soru(n)ların muhatapları tarafından […]
Mimarlık, Zaman ve Özgürlük
“Güneş sistemimiz Vega yıldızına doğru saniyede 20 km hızla yaklaşırken insan nasıl hür olabilir?” Bu cümle bir yakınımın lisenin son sınıfında felsefe dersinde verilen bir ödev için (İnsan hür müdür?) yazmış olduğu cevabın özünü teşkil ediyor. Bu kişi, astronomi dersinde öğrendiği bu bilgi ile dersin hocasının azîz gördüğü mefhumlardan biri olan hürriyet hakkındaki düşüncelerini kâğıda […]
Câhız ve Özgürlüğün Doğal Hali
Doğa ve özgürlük ilk etapta birbirlerini dışlayan ya da iyimser bir ifadeyle bir arada kullanılmaları belirli bir dikkat gerektiren durumlar olarak görünebilir. Çünkü bir tarafta sahip olduğu işleyişten zerre kadar taviz vermeyen, ilke ve kurallarını tavizsiz bir şekilde dayatan ve tüm evrendeki bileşenlerin kendinden kaynaklı olarak hareket etmesini sağlayan bir işleyiş olarak doğa; diğer tarafta […]
Rousseau’nun Toplum Anlaşması ve İnsan Özgürlüğü
Rousseau’nun toplum anlaşması tezi, kaynağı ne olursa olsun, Hristiyanca bir düşünce olan “insanın Tanrı tarafından terk edildiği” varsayımını ciddiye alan bir yaklaşıma dayalı ve terk edilmiş olduğu varsayılan insanın varlığını sürdürmesinin makul yolu olarak geliştirilmiştir. Bu durum hemen bütün modern Batı düşüncesi için geçerlidir. İnsan hürriyetinin metafizik bir sorun olmaktan çok, pratik bir sorun olarak […]
Serbest, Serseri, Özgür
1. Özgürlük, insanın kendi saadetini, yani kemalini arama imkânıdır. Ve bu imkânı ondan kimse alamaz. Ancak kendisi, kendisine sunulan imkânı fark etmeyerek veya ihmal ederek, kendi kemalinden eksik kalabilir. İnsan kemalini ancak diğer insanlarla birlikte elde edebileceği için, kemalin ve özgürlüğün yolu, diğer insanlardan geçer. İnsan kemalini kendisi kendi başına tesis edebilir mi? İnsan diğer insanlarla, […]
Şerhu’l–Mevâkıf’ta İrade Bahsi
Birinci Maksat: İradenin Tarifi Denilmiştir ki irade, menfaat inancı veya zannıdır. Bunu söyleyen, pek çok Mu‘tezile kelamcısıdır. Onlar şöyle demiştir: Kudretin fiilin iki tarafına nispeti eşittir. İki taraftan biri hakkında menfaat inancı veya zannı meydana geldiğinde kudret sahibi kimse nezdinde o taraf diğerine baskın gelir ve onun kudreti o şeye tesir eder. Denilmiştir ki irade […]
İmâm Mâtürîdî’de İnsan Özgürlüğünün Temel Unsurları: İrade, Kudret ve Kesb
1. İnsanın fiillerinin nispet edilmesi gereken özne Allah mıdır insanın kendisi midir? Bu, kelâm tarihinin başlangıcına kadar geri götürülebilecek olan insanın özgürlüğü tartışmasının temel sorusudur. Erken dönemden itibaren kelâmcılar bu soruya çeşitli cevaplar vermişler ve cevapları doğrultusunda gruplara ayrılmışlardır. Öyle ki iki uç görüşü temsil eden Cebriyye ile Kaderiyye doğrudan bu soruya verdikleri cevaptan isimlerini […]
İnsan Olmanın Hafifliğine Ermek: Özgürlük
Genel olarak düşünce tarihinin en çetin meselelerinden biridir özgürlük. Bir yandan irademiz olduğunu ve bir kısım davranışlarımızı kendi irademizle tercih ettiğimizi hiçbir uyarıcıya ihtiyaç duymadan biliriz, diğer yandan da irademizi yönlendirilen âmillere baktığımızda bize ait iradenin olup olmadığından kuşkuya düşebiliriz. İrademizin varlığını sorunlu hale getiren muhtelif âmiller, insanlığın bilinen tarihinde çeşitli dönemlerin tefekkürüne damga vuracak […]
Liberal Özgürlük ve Eleştirileri
Özgürlük, liberal düşüncenin merkezî kavramlarından biri. Liberal düşünürler için devletin temel amacı bireylerin kendi hayatlarını diledikleri gibi yönlendirebildikleri, belirleyebildikleri bir yönetim kurmak ve bireyin tercihlerini kısıtlayan herhangi bir etkeni sınırlamak. Devletin, iyi hayatın ne olduğu konusunda nötr olması fikri de bu bağlamda liberalizm için temel bir fikir. Liberal nötrlüğü savunanlar için bireylerin hayatı başka insanların […]