Neden Bağıntısı, Kuantum ve Özgürlük
Soruları peş peşe dizmek ile başlayabiliriz: Neden bağıntısı gerekli midir? Algı ve duyumlamanın belirli bir işlevi (ergon) yerine getirmesi için neden bağıntısı olmalı mıdır? Daha derinde yatan sorulara doğru da yol almak mümkün: Neden bağıntısı temelde doğrular (truths) veya önermeler (propositions) arasında bir “mantıksal ilişki (logical relations)” midir, yoksa şeyler (fiziksel cisimler) arasında “gerçek ilişki […]
Mukaddimât–ı Erbaa Geleneği
İslâm medeniyetinin zengin birikimi içerisinde teorik ahlâk meseleleri yalnız belirli bir türe münhasır olmanın uzağındadır. “Ahlâk” başlığını taşıyan ve amelî hikmetin (pratik felsefe) bir kısmı olan ilm–i ahlâk bu meseleleri yalnız belirli bir düşünce geleneği içerisinde ve muayyen bir bakış açısıyla inceler. Erdem ahlâkı geleneği içerisinde insan fiil ve amellerini felsefî açıdan inceleyen filozoflar ilâhî […]
Nebî Olmaksızın Özgürlük Tasavvur Edilebilir mi?
İçinde var olduğumuz kâinatta, arzulamayan, arzu etmeyen bir var–olanın özgürlüğünden söz edebilir miyiz? Arzu sahibi olmayan bir var–olan nedensellik zincirinin bir parçası olmanın ötesine geçebilir mi? Kanaatimizce böyle bir var–olan, kendisini belirleyen nedenleri, kendisinin nedeni olduğu başka var–olanlara aktaran bir kesişim noktası olarak tasavvur edilebilir ve bu itibarla “kendisinden” söz etmek dahi doğru olmayabilir. Lafın […]
Sonsuza Dek Bilinmediler: İnşa Edilemeyen Matematiksel Nesnelerin Varlığı
“Tanrı sayıları yarattı, geri kalan her şey insan işi.” L. Kronecker Kronecker’in matematiksel nesnelerin inşası tartışmalarında sarf ettiği bu meşhur sözü farklı yorumlara açıktır. Hemen akla gelebilecek bir tanesi matematiği bir temele oturtma çabalarının en azından bir metafiziksel ilkeye muhtaç olduğudur. Sayıların ister biz tanımlamadan önce de orada olduklarını savunan gerçekçilerden olalım, ister onları […]
Gayb ve İktidar
1. Günümüzde iktidarın en önemli başarısı, kendisini gizleyerek etkin olmayı başarmasıdır. İktidar dediğimizde aklımıza hemen dar anlamı ile siyaset ve siyasî iktidar gelmemelidir; iktidar siyaseti de ihtiva etmekle birlikte, siyaseti aşan daha geniş bir alan ile alakalıdır. Farklı formlarda bulunan gücün, etkin olduğu tüm ilişkilerde iktidardan bahsedilebilir. Küresel güçlerin insanların hayatında kendilerini gizleyerek, belki kendilerini […]
Teoloji ve Metafiziğin Görünür Hale Gelmesi: Gaybın Kurumsallaşması
“Kelam/Logos insan olup aramızda yaşadı…” (Yuhanna 1:14) Yuhanna İncili’ndeki bu ifade, Hıristiyan inancında bedenleşen bir tanrısal varlık olarak Tanrı Oğlu’nun İsa Mesih olarak enkarne olduğunu vurgular. Bununla Hıristiyanlık, Tanrı’nın İsa Mesih şeklinde enkarne olduğuna ve görünür hale geldiğine inanır. Nitekim aynı İncil’de İsa Mesih, kendisine “Bize Baba’yı göster” diyenlere “Beni görmüş olan, Baba’yı görmüştür. […]
Jean-Luc Marion’da Negatif Kesinlikler
Fransızcadan çevrilen çalışmanın beş bölümü, 2001’den beri yazılmış farklı makalelerin gözden geçirilmiş ve zenginleştirilmiş versiyonlarından oluşur. Çağdaş fenomenolojin en önemli isimlerinden Jean-Luc Marion, daha önce veriliş ve doygun fenomenler hakkında vardığı sonuçları bu sefer “negatif kesinlik” kavramı açısından ele alır. İfadenin kendisi tamamen özgün olan giriş ve sonuçta yer alır. Kitabın temel gayesi kesinliğin mutlaka […]
Gaybın Anahtarı Kimdir veya Nedir? Mefâtîhu’l–Gayb ve Miftâhu’l–Gayb Üzerine
İslam düşünce geleneğinde muhtelif zümrelerin nübüvvet kavrayışında bilhassa ulûhiyet tasavvuruna bağlı olarak bazı açılardan derin farklılıklar bulunur. Farklılıkların yoğunlaştığı meselelerden biri, insanın gayba dair idrakinde nebinin ve vahyin işlevinin ne olduğudur. Kelamcılar, esas itibariyle peygamberin getirdiği haber üzerinde dururlar ve haberin kendisini bilgi kaynaklarından biri olarak değerlendirirler. Buna göre Hz. Peygamber[sav] ve diğer bütün peygamberler, […]
Metafizik ve Gayb
Metafiziğe yönelik eleştirilerin ve kuşkucu yaklaşımların bir kısmı, metafizik kapsamına giren ve duyular tarafından idrak edilemeyen bir kısım meselelerin insan aklı için de gaybî olduğu ve aklın başka bir bilgi vasıtasına yahut başka türden bir idrakle desteklenmeye ihtiyaç duyduğu mülahazasından kaynaklanır. Bu mülahazayı belirginleştirmek için metafiziğin bir disiplin olarak kapsamını kısaca özetleyelim. Metafizik üç temel […]
Mugayyebât-ı Hams Bağlamında Nas Yorumunda Müphemlik ve Sınırlar
Çerçeve Tefsir ve hermenötik disiplininin teorik derinliği, anlama hadisesinin dışarıdan görüldüğü kadar sade, kolay ve doğrudan olmadığını gösterir. Ortalama bir okur, herhangi bir metnin kolaylıkla anlaşılabileceğini, farklı ya da “yanlış” anlamaların birer kusur olarak er ya da geç tasfiye edilebileceğini düşünebilir. Ancak yüzyılları aşan yorum pratikleri, güçlü ekol ve yorumcuların ihtilaf ettikleri meselelerde taraflardan bir […]