Arzunun ve Politikanın Gölgesinde Felsefî Bir Soruşturma Bilgi ve Gerçeklik
Gerçekliğin bilgisini soruşturan ünlü Theaitetos diyaloğu1 heyecanlı bir sahneyle açılır. Euklides ile Terpison’un karşılaşmaları ve konuşmalarıyla başlayan diyalog, asıl aktörlerin; Sokrates, Theodoros ve Theaitetos üçlüsünün müzakereleriyle devam eder. Heyecanın kaynağı bilimden sanata, ahlâktan siyasete pek çok düğümün anahtarı olan felsefî/epistemik bir sorunun tartışılmasıdır: Gerçekliğe ilişkin her türden çıkarım, niteliksel olarak inançlardan oluşuyorsa bu inançlardan bazıları […]
Batı Fikriyatının Asılla İrtibatı
Çağdaş Batı düşüncesinde ortaya konulan tartışmalar dikkate alındığında, Batı fikriyatının asılla olan irtibatı meselesinin son derece belirleyici olduğu söylenebilir. Daha 18. ve 19. yüzyıllardan itibaren Rousseau’nun medeniyet eleştirileri başta olmak üzere, tarih yüzyılı olarak bilinen 19. yüzyılda Alman Tarih Ekolü düşünürleri, Alman Romantik ve idealistleri, Kierkegaard’ın varoluşçu teizmi, Schopenhauer’ın pesimist felsefesi ve nihayet Nietzsche’nin oluş […]
Fıkıh Usûlünün Çağdaş Anlamı Üzerine
Usûlü’l–fıkıh ya da Türkçede daha çok bilinen formuyla fıkıh usûlü, İslâmî bilginin son vahiyle yani Kur’ân–Sünnetle irtibatını teorik ve metodolojik açıdan ele alan bir ilimdir. İslam ilim tasnifinde bu ilmin konumu malum olsa da onun Modern Batı merkezci bilim anlayışının hâkim olduğu bir bağlamda ve bilimler tasnifinde neye karşılık geldiğine ilişkin farklı yorumlar ve değerlendirmeler […]
Fıkhın Asılla İrtibatı
Bu dünyadaki ve öte dünyadaki mutluluğunun Tanrı’nın rızasını elde etmekten geçtiğine inanan Müslüman bireyin, her türlü yapıp etmelerinin inandığı Tanrı’nın rızasına uygunluğunu sağlama yönünde bir arayış ve çaba içinde olması doğaldır, hatta olması gerekendir. Bu arayışın son tahlilde refere edileceği yer ise hiç kuşkusuz Tanrı’nın kitabı olan Kur’ân–ı Kerîm’dir. Gerek düşünsel gerek söylemsel gerekse eylemsel […]
Günümüzde Müslümanların Nasıl Bir Usûle İhtiyacı Var?
Hakikat elimizin altında değil. Her şeyi zorlaştıran da bu, ilginç kılan da… İnsanlık hakikate sadık sözün peşinde bitmeyen, tükenmeyen bir arayışla mükellef. Birileri, iyi ki, uğraşıp didinip izlenebilecek yollar açıyorlar: 1. İnsan fikrinin işleyiş biçimini ele alan mantık usûlü bir yol. Bilinenden bilinmeyene geçiş için köprüler kuruyor. 2. Sözün hangi şartlarda içeriği bakımından doğru olduğunu […]
Yöntem Meselesi veya Mebâdi ve Makâsıd Arasında Usûl
1. Bir yöntem sorunumuz var mıdır? Yöntem, kısa ve yeterince genel mânâsıyla bir amaca ulaşmak için tutulan ve başarıyı temin etmesi umulan adımları, yani fiillerin tanzimini ifade eder. “Hangi fiilleri hangi sırayla gerçekleştirirsek amacımıza ulaşırız?” sorusu, yöntem sorusunun esasını teşkil eder. Yöntemin ne olacağı, yani fiillerimizi nasıl tanzim edeceğimiz sorusu, amaca bağlı olmakla birlikte, fiillerimizin […]
“Yöntem”e Evet ama “İnsan”ın Kurduğu Bir Dünyada..!
Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığının Yazma Eserler veri tabanı tarandığında, tüm Türkiye Yazma Eser Kütüphanelerinde, 22.03.2024 tarihi itibarıyla, 352.975 yazma eser bulunduğu görülür. Bu yekûn içinde adında usûl bulunan eserler ise 8.401 adettir. Dünya’da bulunan tüm Yazma Eser Kütüphaneleri tarandığında bu yekûnun çok ama çok daha fazla olacağı açıktır. Bir de adında doğrudan usûl kelimesi […]
Usûlün Derin Yapısı
Usûl denilince akla ilk önce onun, mevcut bilgilerden kalkarak yenilerine ulaşmanın bir yolu olduğu düşüncesi gelir. Böyle düşünülünce, yeni ve özgün bilgi üretimiyle ilgili herhangi bir krizden söz edildiğinde bu kriz, doğrudan doğruya usûlle ilgili bir şey olarak değerlendirilecektir. Çünkü bu düşünce çizgisine göre asıllar sâbit olduğuna göre, sorun bu asıllardan türetim yapmamızı sağlayan yollarla, […]
Usûl, Yöntem ve Kriz
Genel olarak bir şeye başka şeylerin kökenini ve dayanağını oluşturması bakımından “asıl” adı verilir. Bir başka şeyin dayanağını oluşturma hem bilgi hem varlık için geçerlidir. Diğer deyişle varlığın hâricî, zihnî, lisanî gibi muhtelif mertebelerinin tamamında asıl olanlar ve bu asıllardan türeyenler olduğu söylenebilir. Özellikle varlık ve bilgi ayrımını dikkate aldığımızda asıl–fer‘ yahut asıl–türev ilişkisi diğer […]
Açık Oturum: Usûl/Asıl
Türker: Bismillahirrahmanirrahim. Sevgili arkadaşlar, bugün Teklif Dergisi’nin yöntem/usûl başlıklı açık oturumuna başlıyoruz. Yöntem meselesi, hem klasik dönemde hem de modern dönemde tefekkürün ve bilimlerin merkezinde bulunuyor. Yönteme ilişkin mülahazalar; aynı zamanda bizim varoluşu, muhtelif mertebeleri ve seviyeleriyle nasıl anlayacağımıza dair yol haritasını belirleyen mülahazalardır. Bu sebeple yöntemi etraflıca tartışmamız gerekiyor. Meselenin bir diğer boyutu da […]