Temeddün Ahlâk–ı Alâ’î’den

Kınalızâde Ali Çelebi

Kınalızâde Ali Çelebi



Maksûd bu tafsîlden oldur ki insân bekā–yı nev’ ve bekā–yı şahsında birbirinin hidmet ü mu’âvenetine sâyir hayvânâttan artık muhtâcdır. Hikmeti oldur ki insân akl u temyîz ile mevsûf u mümtâzdır. Pes Hakk –celle ve alâ– cemî’–i mesâlihini eğer gıdâ eğer libâs eğer silâh eğer mesken kendinin tahsîline ve reviyyetine tefvîz etmiştir, zîrâ fikr ü akl ile cümlesin tahsîl ü tekmîle kādirdir. Ammâ hayvânât hilye–i akl u temyîzden hâlî olmağın zâyi’ olmasınlar için anın mesâlihini ve levâzımını tabî’î etmiştir; kendilerinin fikr ü tedbîrine müfevvaz etmemiştir. Sâbıkan hayvânâtın esbâb–ı ma’âşı nice tabî’îdir beyân eyledik, yine i’âde etmeyelim.

Çün insânın levâzımı kendi tahsîline muhtâc oldu, pes ictimâ’ları –ki temeddün andan ibârettir– zarûrî ve birbirine mu’âvenetleri lâzımdır, zîrâ bir kişi levâzımına müstakill olamaz. Ve bunun dahi nev’–i tahsîlin sâbıkan îrâd eyledik ki bir şahs bir ragîf yemeğe zer’ u hasâd u diyâs ve tahn u hubz lâ–ekall lâzımdır. Ve bir kimesne bir bez kaftan giymeğe kutnu zirâ’at u cem’, ba’dehu hallâc dânesinden tahlîs, ba’dehu gazzâl gazl, ba’dehu hâyik nesc, ba’dehu hayyât hıyâtat etmek gerek. Her biri bir hirfet ü sınâ’attır. Ömründe bir kişi bir veyâ iki hirfet tahsîl ede ve ol hirfet ü sınâ’atlar âlâta muhtâcdır. Anları işlemek dahi bir hirfettir. Halbuki bu sınâ’atları tahsîl edince gıdâya, libâsa muhtâcdır. Pes zâhir oldu ki insân ictimâ’a gāyet muhtâc imiş ki her biri bir sınâ’at ihtiyâr edip anı işleyip kendiye lâzım olacak mikdârdan artığını âhere îsâl ede. Meselâ hayyât kendi libâsın diktikten sonra âherin libâsını dikivere ve neccâr kendi evin yaptıktan sonra âherin evin dahi yapıvere. Ve âherden ücret alıp hayyât kendinin libâsından gayrı mühimmâtına ve neccâr dahi sâyir levâzımına sarf eyleye ki cümle levâzımı hâsıl ve mühimmâtı hâzır olup ma’âş ede.




Makalenin devamını okumak için Abone Olun