“Değişmeyen tek şey değişimdir” mottosunun hemen her ortamda bir dirençle karşılaşmaksızın rahatça ifade edilebildiği tarihsel bir dönemde Müslüman olmak, naslara dayalı, bu itibarla da değişmeyen bazı hükümleri hayatın merkezine yerleştirmekle kâimdir. Dolayısıyla toplumsal değişim nasıl bir seyir izlerse izlesin Müslümanlar her yerde ve her zamanda uymakla mükellef oldukları bazı hükümler bulunduğu fikri üzerinden kendilerini var kılmaktadırlar. İnananlar bakımından bu konuda tartışılacak bir durum söz konusu değildir. Sözü edilen bu hükümler, iyinin (hayrın) değişmez bir cihetinin bulunduğunu, bundan dolayı da bazı hakikatlerin ve değerlerin değişimden âzâde olduğu varsayımına dayanırlar. Bu ifadeyle herhangi bir değişimin olmadığı veya farklı yer ve zamanlarda Müslümanların farklı ve yeni durumlarla karşılaşmadığı anlamına gelmez. Bu itibarla tefsir ilmi, belirli bir çağda yaşayan Müslümanların mevcut müktesebatları üzerinden ve hadislerin yol göstericiliğinde Kur’ân–ı Kerîm ile irtibat kurma çabası olarak ya da fıkıh ilminin bir kısmı sözü edilen yeni durumlarla hangi hükümlerin nasıl ilişkilendirilebileceği ile ilgili bir fikrî faaliyet olarak anlaşılabilir.
Benzer şekilde çağdaş sosyal bilimlerin yaslandığı temel bakış açılarına göre yeni durumların ortaya çıkması zaten kaçınılmaz bir olgudur. Sözü edilen temel bakış açıları, bu düzeyde bir değişim fikrinin ötesine geçip herhangi bir sâbit iyi fikrinin de reddedilmesine yönelmektedir. Sorun tam da bu noktada kendisini göstermektedir. Bir bakıma toplumsal maslahatların ya da tarihsel uğrakların (momentlerin) belirlediğinin ötesinde mutlak bir iyi fikrine fikriyatın mevcut sınırları içerisinde bir zemin bulunamadığı düşünülmektedir. Bu düşünce biçimine göre:
1. İnsanların eylemleri neticesinde varlık kazanabilecek bir iyiden ya da
2. Ahlâkın aşılması ve hukukun hâkim kılınmasıyla ortaya çıkabilecek bir devlet düzeninden söz edilebilmektedir.