“Birinin mağduriyetine yol açarak kazanç elde etmek erdem değildir.”
İmam Muhammed, Kitâbu’l–Kesb
Muhammed b. Hasan eş–Şeybânî (ö.189/805), Hanefî mezhebinin kurucu imamı Ebû Hanîfe’nin en yakın arkadaşlarından ve öğrencilerinden biridir. Ebû Hanife’nin fıkıh görüşleri, büyük ölçüde İmam Muhammed’in yazdığı kitaplar üzerinden sonrakilere ulaşmıştır. İmam Muhammed’in rivayetin güçlülük derecesine göre zâhirurrivâye veya nâdirurrivâye olarak nitelenen fıkıh alanındaki bu kitapları dışında bir de zühd ve vera’ konusunda el–Kesb adında bir küçük kitabı bulunmaktadır. İmam Muhammed’in meşhur ravileri ve öğrencileri olan Ebu Hafs el–Kebîr (ö. 217/832) ve Ebu Süleyman el–Cuzcânî (ö. 200/816) tarafından değil de diğer bir öğrencisi olan Muhammed b. Semâa (ö. 233/848) tarafından nakledildiği için meşhur olmamıştır.
İmam Muhammed’in özellikle zâhirurrivâye olarak nitelenen muhtelif kitaplarını, tekrarları atarak ihtisar eden el–Hâkim eş–Şehîd (ö. 334/945), yazdığı el–Kâfî adlı muhtasara Kitabu’l–Kesb’i bu yüzden almamış, fakat el–Kâfî’yi şerh eden Şemsu’l–eimme es–Serahsî (ö. 483/1090), müstağni kalınamayacak faydalı bilgiler içerdiği gerekçesiyle, Kitâbu’l–l–Kesb’i bu muhtasar üzerine yazdığı el–Mebsût adlı şerhe almış, hocası Halvânî’den duyduklarını ve diğer bazı görüşleri de ekleyerek el–Mebsut’un 30. cildinde şerh etmiştir.