Kritik der reinen Vernunft

Ahmet Ayhan Çitil

Ahmet Ayhan Çitil



Alman felsefeci Immanuel Kant’ın 1781 yılında yayımladığı ve 1787 yılında bazı değişikliklerle ikinci basımı yapılan başyapıtı Kritik der reinen Vernunft (Birinci Kritik) kritik projesi kapsamında yazdığı üç temel eserden ilkidir. Bu proje kapsamında Kant, Kritik der Praktischen Vernunft (İkinci Kritik) adlı eserini 1788 yılında ve Üçüncü Kritik olarak da anılan Kritik der Urteilskraft adlı eserini ise 1790 yılında yayımlamıştır. 

Birinci Kritik felsefe tarihinde yazılmış en önemli ve etkili birkaç eserden birisidir. Pek çoklarına göre son iki yüzyılda felsefe adına yapılan hemen hemen tüm çalışmalar üzerinde doğrudan veya dolaylı bir etkisi bulunmaktadır. Felsefenin mecrasını değiştirmiş ve bu bakımdan tarihte eşine zor rastlanan bir etkiye sahip olmuştur. Kant bu eserinde kendisinden önceki felsefe yapma biçimleriyle radikal bir biçimde hesaplaşmış, bilhassa klasik dönemden beri etkisini sürdüren metafiziksel düşünme biçiminin çarpıcı bir eleştirisini sunmuştur. Kant sonrasında bu düşünme biçiminin felsefî söylemden büyük oranda giderildiğini söylemek mümkündür. Öte yandan Kant sonrasında yaşayan filozofların Kant’ın düşüncelerini sorgulamaksızın kabul ettiklerini söylemek doğru olmaz. Kant–sonrası filozoflar Kant’la irtibat kurmayı amaçlamışlar, Kant’ın diğer eserlerinin yanı sıra bilhassa üç kritiğini anlamaya ve anlamlandırmaya gayret etmişler, ancak onun görüşlerini belirli cihetlerden tâdil etmeye çalışmışlardır. Bu itibarla Kant’ın üç kritiği ve özellikle de Birinci Kritik felsefe tarihinde bir kavşak noktasına benzetilebilir. Pek çok yol onda nihayetlenir, öte yandan da pek çok yol orada başlar.




Makalenin devamını okumak için Abone Olun