Metafiziğin Gölgesinde Siyaset Felsefesi Yapmak es-Siyasetü’l-Medeniyye

Abuzer Dişkaya

Abuzer Dişkaya



İslam dünyasında amelî hikmet ve onun bir parçası olan siyaseti (tedbirü’l-Mudun) felsefi bir yaklaşımla ele alan ilk filozof Fârâbî’dir (v. 950). O, bunun için adı ilmü’l-Medenî olan yeni bir ilim kurmuştur. Siyaset felsefesi Fârâbî açısından bu yeni ilmin en önemli kısmıdır. Çünkü Fârâbî amelî hikmetin diğer kısımları olan tedbirü’l-Ferd yani ahlâk ve tedbirü’l-Menzil yani iktisat hakkında müstakil bir eser kaleme almamasına rağmen tedbirü’l-Mudun yani siyasetle ilgili pek çok müstakil eser yazmıştır. Bunların sonuncusu da es-Siyasetü’l-Medeniyye’dir. Dolayısıyla Fârâbî açısından ilmü’l-Medenî büyük oranda siyaset felsefesine tekabül etmektedir. Ahlâk ile ilgili meseleler ise siyasete giriş babından ele alınmaktadır. Siyaset felsefesi açısından Fârâbî’de dikkat çekici olan; onun siyasî görüşlerinin ontolojik ve metafiziksel görüşlerinin doğal bir uzantısı ve devamı olmasıdır. Bu da onun siyasetle ilgili meseleleri de metafizikte olduğu gibi gayeci bir şekilde ele almasına sebep olmuştur. Bu yüzden Fârâbî açısından siyasî örgütlenme bakımından önemli olan bu gaye ve hedefin ne olduğu ve ona nasıl ulaşılacağıdır. Farklı siyasî örgütlenmelerden sadece bir tanesi bu gayeye ulaşılmasını mümkün kıldığından Fârâbî, bu örgütlenme biçimine Erdemli Şehir demekte ve diğer tüm örgütlenme biçimlerini ise bu açıdan olumsuzlamaktadır.

es-Siyasetü’l-Medeniyye iki ana bölüm ve alt başlıklardan oluşmaktadır. İlk bölümde Fârâbî, Aristoteles’in illetler anlayışı ve Yeni Eflatuncu hiyerarşik varlık anlayışı doğrultusunda varlık mertebelerini ele almakta ve ilk sebep olan Tanrı’dan başlayacak son varlık mertebesi olan heyulaya kadar tüm varlık mertebelerini ortaya koymaktadır. İkinci bölümde ise, kaynağı insanın iradî fiilleri olan var olma tarzlarını ele almakta ve onları da yine hiyerarşik varlık anlayışı doğrultusunda tanzim etmektedir. Kaynağı insanın iradî fiilleri olan varlıkların düzenini tespit etmek için de farklı örgütlenme biçimlerini ele almaktadır. Fârâbî de özünde sosyal ve siyasî yapıyla ilgili olan tüm bu meseleler es-Siyasetü’l-Medeniyye (İlmü’l-Medenî veya Siyaset Felsefesi) başlığı altında ele alınmaktadır.




Makalenin devamını okumak için Abone Olun