Gelenekten Modernizme/Feodaliteden Kapitalizme Yasanın Kaynağı Üzerine Tahliller
Siyasal İktidar ve Yasa Toplum, beraberinde yasayı; yasa ise iktidarı yani yasayı uygulayacak gücü gerektirir. Bu bağlamda siyasal iktidarın kurallara uyulmasını sağlayanlar ile kurallara uymak zorunda olanlar arasındaki güç ilişkisini ifade ettiği söylenebilir. Böylesi bir ilişki, en basitinden en karmaşığına, en ilkelinden en modernine tüm toplumlarda görülür. Denilebilir ki nerede bir toplum varsa, orada bir […]
Yasayı İnsânî Kılan Şey Nedir?
Bu yazıda “Yasayı insânî kılan şey nedir?” sorusuna cevap arayacağım. Bu amaçla önce klasik İslam düşüncesinde yasa kavrayışına dâir kısa bir özet sunacağım. Ardından insan iradesiyle meydana gelen varlık alanında yasadan söz etmenin imkân ve şartlarına dâir bir değerlendirme yapacağım. Sünnet, şeriat, nomos ve töre gibi anlam ve îmâ farklılıklarını içeren kelimelerle ifade edilen yasa […]
Mantık Yasaları Metafizikten Bağımsız mıdır?
Bilindiği gibi mantığı, aramızdaki anlaşmazlıkları çözmek, birbirimizi ikna etmek, belli söylenilenlerden belli sonuçların çıktığını göstermek üzere bu itibarla da bir araç (organon) olarak geliştiriyoruz. Bu anlaşmazlıklar arasında metafizikle yani varlıkla ilgili sorular, “Ne var ne yok?” sorusu gibi tartışma konuları da bulunuyor. Elimizde saf bir araç olsun ve bu araç her türlü tartışmayı karara bağlamakta […]
Bir “Epistemik Şiddet” Olarak Yasa
Bir masa düşünelim; üzerinde bir satranç tahtası ile taşları bulunsun. İki kişi de oyun oynamak için yerlerini alsın. Bir komutla oynamaya başladıklarını varsaydığımız masadaki iki ustanın hamleleri takip edildiğinde taşları belirli bir kurallılık içinde hareket ettirdikleri görülür. Bu kurallar, iki ustanın birlikte oynadıkları satranç oyunun tekil yasaları olarak adlandırılabilir. Şimdi temsilimizi biraz genişletelim ve beş […]
Yasa mı? Kimin İçin? Neyi Berkitir Yasa?
İsmet Özel’in Bir Yusuf Masalı’ındaki Sebeb–i telif şiirinde yer alan ve yazının başlığına taşıdığımız mısrasını şunlar takip eder: İster gözünü oğuştur, istersen tetiği çek İdam mangasındasın içinde yasa varsa Girmem, girmedim mangalara Yer etmedi adalet duygusu İçimde benim Çünkü ben Ömrümce adle boyun eğdim. Şiirin yüksek perdeden, tiz bir şekilde vurguladığı bir şey […]
İnsânî Varlığın ve Mânâsının Muktezası ve Mûcebi Olarak Yasa
1. Allah, âlemi yaratıp, yönetirken hiçbir şeye mecbur değil; hiçbir şey onu bir şey yaratmaya zorlayamaz. Dolayısıyla ilâhî irade, ancak ilâhî hikmet ile mukayyettir. Çünkü sadece ilâhî irade kendisini takyid edebilir. İlâhî irade ve kudretin müteallakı olarak evren/tabiat, cansız cisimler, bitkiler ve canlılar yanında bizim algılarımızın ötesinde irtibat kurmada âciz olduğumuz nice âlemler ve mevcudât […]